Ćwierkały jaskółki, że najgorsze są spółki. Czyżby?

Każdy z nas dysponuje innym kapitałem. Może to być kapitał w ujęciu materialnym bądź kapitał intelektualny w postaci określonej wiedzy lub umiejętności. W sytuacji, gdy posiadane przez poszczególne podmioty kapitały uzupełniają się wzajemnie, warto pomyśleć o założeniu spółki. Zapewni to nie tylko większą szansę na utrzymanie się na rynku, ale też przyspieszy rozwój działalności.

Stanie się to jednak, jeśli wizje wspólników są spójne i nie zachodzi ryzyko powstania po drodze poważnych dysonansów. Dlatego warto pochylić się nad tak kluczowymi kwestiami jak kierunek, w którym chce się zmierzać i sposób rozwiązywania konfliktów już na samym początku. Ma to szczególne znaczenie w spółkach o mocno zaznaczonym elemencie osobowym, a więc w spółce cywilnej i spółkach prawa handlowego: spółce jawnej, partnerskiej, komandytowej i komandytowo- akcyjnej.

Wybór formy prawnej prowadzonej działalności zależy od jej przedmiotu, ilości wspólników, więzi między nimi, ich skłonności do podejmowania ryzyka, posiadanego kapitału materialnego i intelektualnego i innych, występujących w konkretnych okolicznościach czynników. Wybór ten powinien być każdorazowo zindywidualizowany. Warto jednak dokonywać go w oparciu o wiedzę co do modelowych zastosowań określonych form prawnych działalności i celowości ich wprowadzenia do polskiego porządku prawnego.

Niezwykle wyraźnie czynnik osobowy zarysowany jest w spółce cywilnej, która sama w sobie jest jedynie stosunkiem zobowiązaniowym między jej wspólnikami- przedsiębiorcami. To oni podlegają obowiązkowi wpisu do CEIDG, prowadzą jej sprawy, reprezentują ją i ponoszą niczym nieograniczoną osobistą i solidarną odpowiedzialność majątkową za jej zobowiązania. Sama spółka cywilna nie posiada majątku. Posiadają go zaś wspólnicy, między którymi istnieje współwłasność majątkowa łączna. Wiąże się to z kolei z ograniczeniami w zakresie dysponowania jej składnikami. Dlatego warto dogłębnie zastanowić się nad wyborem odpowiedniego wspólnika. Muszą oni się znać i sobie ufać, dlatego nie powinno być ich zbyt wielu.

Odpowiedzialność majątkowa w spółce jawnej jest osobistą i subsydiarną względem odpowiedzialności samej spółki, posiadającej podmiotowość prawną. Wciąż jednak oznacza to znaczne ryzyko, zwłaszcza że odpowiedzialność rozciąga się także na zobowiązania powstałe przed dniem przystąpienia do niej. Również w tym przypadku do samych wspólników należy prowadzenie spraw spółki i jej reprezentacja, a przy podejmowaniu uchwał wymagana jest jednomyślność.

Regulacja spółki jawnej stanowi bazę dla regulacji pozostałych spółek osobowych i powyższe uwagi znajdują w nich odpowiednio zastosowanie, jeśli nie ma w tym przedmiocie szczególnych unormowań:

W spółce partnerskiej odpowiedzialność wspólników jest ograniczona w stosunku do tej w spółce jawnej, co wynika ze specyfiki spółki partnerskiej, w której wykonuje się wolne zawody. KSH stanowi o wyłączeniu odpowiedzialności pozostałych partnerów za zobowiązania spółki związane z wykonywaniem działalności z zakresu wolnego zawodu przez drugiego partnera. Wyłącza też odpowiedzialność za zobowiązanie wynikające z zaniechań i działań osób zatrudnionych przez spółkę, wykonywanych pod kierownictwem drugiego partnera, a związanych z przedmiotem działalności spółki. W pozostałym zakresie odpowiedzialność partnera wciąż jest osobista i subsydiarna. Nadto każdy partner uprawniony jest przez ustawę do samodzielnego reprezentowania spółki, przy czym umowa może przewidywać utworzenie organu zarządu.

Spółka komandytowa jest celowa w sytuacji, gdy część wspólników dysponuje określoną wiedzą lub umiejętnościami (komplementariusze), a pozostali (komandytariusze) - pieniędzmi. Odpowiedzialność komandytariuszy jest ograniczona do wysokości sumy komandytowej- wciąż jednak jest to odpowiedzialność osobista i subsydiarna. Ograniczenia takiego nie ma w przypadku komplementariuszy, którzy reprezentują spółkę i prowadzą jej sprawy. Komandytariusz, decydując się na ten status, ogranicza swoją możliwość reprezentacji spółki jedynie do działania w roli pełnomocnika. Nie prowadzi też, co do zasady, spraw spółki.

Najsłabiej, spośród spółek osobowych, element osobowy zaznaczony jest w przypadku spółki komadytowo- akcyjnej, gdzie występuje element akcjonariatu oraz organów w postaci walnego zgromadzenia i rady nadzorczej. Akcjonariusze zaś wyłączeni są od odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Nie prowadzą też jej spraw ani jej nie reprezentują- chyba że jako pełnomocnicy. Poszerzenie składu osobowego komplementariuszy wymaga zgody wszystkich z ich grona.

Mniejsze ryzyko konfliktów występuje w spółkach kapitałowych, których działanie jest zinstytucjonalizowane poprzez występujące w nich organy, a odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki jest, co do zasady, wyłączona. Ustawa, aby im przeciwdziałać, wskazuje określone prawa większości i mniejszości wspólników. W przypadku spółki z o.o. mamy do czynienia również z prawem indywidualnej kontroli realizowanej przez wspólnika.

Podsumowując, spółki są świetną formą dla prowadzenia działalności podmiotów dysponujących komplementarnymi kapitałami. Warto jednak poświęcić dłuższą chwilę na zastanowienie się nad wyborem wspólnika, biorąc pod uwagę zakres odpowiedzialności za prowadzenie działalności w danej formie i sposób zarządzania i reprezentacji spółki. Przez wzgląd na powyższe jest to szczególnie istotne, jeśli działalność prowadzona jest w formie spółki cywilnej i osobowych spółek prawa handlowego.